Experts uiten zorgen over brandveiligheid Nederlandse gebouwen

Nieuwe regelgeving dreigt de brandveiligheid van met name Nederlandse hoogbouw onder druk te zetten. Verschillende experts waarschuwen dat de voorgenomen aansturing van geveltestmethoden op basis van de nieuwe Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR 6999) ertoe kan leiden dat het makkelijker wordt om brandbare materialen toe te passen in hoogbouwgevels.

“De innovatiesnelheid gaat sneller dan we kunnen bijbenen”, stelt Grunde Jomaas van internationale onderzoeksproject FRISSBE, dat zich toelegt op een veilige, duurzame gebouwde omgeving. Volgens hem brengen sommige bouwmaterialen risico’s met zich mee die niet altijd voldoende in kaart worden gebracht. Jos Lichtenberg, emeritus hoogleraar aan de TU Eindhoven, sluit zich daarbij aan. “We testen materialen vaak maar één keer, in een gecontroleerde opstelling. Wetenschappelijk gezien is dat ongewoon, want het biedt weinig zekerheid over het gedrag bij herhaalde proeven of in andere omstandigheden.”

Hoogbouw: een brandhaard in de maak?

In het debat over brandveiligheid spelen hoge gebouwen een grote rol. Boven de 70 meter is het vrijwel onmogelijk om een gevelbrand van buitenaf effectief te blussen. Jurjen Burghgraef van JB Risicobeheer stelt daarom dat het verstandig is om extra alert te zijn op gebruikte materialen in wolkenkrabbers, woontorens en andere complexe projecten. “Als er dan tóch brand uitbreekt, kan die zich snel verspreiden en is de kans op slachtoffers groter.”

Als er dan tóch brand uitbreekt, kan die zich snel verspreiden en is de kans op slachtoffers groter.

Jurjen Burghgraef

van JB Risicobeheer

Die zorg is mede ingegeven door eerdere brandrampen in hoogbouw, zoals de Grenfell Tower in Londen. Een belangrijk inzicht uit dat incident is dat niet alleen het gevelpaneel zelf, maar ook de achterliggende constructie en het isolatiemateriaal van invloed kunnen zijn op de brandontwikkeling. Arjan Hendriksen van verzekeraar Allianz: “We bouwen steeds complexer, met brandbare bouwmaterialen, en minder toegankelijkheid voor de brandweer. De brandweer kan daardoor niet altijd tijdig en effectief ingrijpen als een brand zich razendsnel ontwikkelt over de gevel.”

De toenemende focus op verduurzaming leidt tot toepassing van diverse nieuwe, innovatieve bouwmaterialen. Volgens Jomaas is het van belang om de brandveiligheid hierbij niet uit het oog te verliezen. “We zijn het erover eens dat de verduurzaming van de gebouwde omgeving nodig is”, benadrukt hij. “Maar we moeten opletten dat snelheid niet ten koste gaat van een zorgvuldige risicoanalyse.”

1/3

Kleinschalig of grootschalig testen?

Momenteel worden gevels en achterliggende isolatiesystemen in Nederland vooral beoordeeld aan de hand van kleinschalige tests, zoals de SBI-test (een kleinschalige test die lijkt op een prullenbakbrand). Die is echter niet altijd representatief voor hoe een materiaal zich gedraagt bij een grotere, uitslaande brand. Grootschalige testen, die meer in lijn liggen met realistische scenario’s, zijn daarentegen kostbaar en complex. Ruud van Herpen (TU Eindhoven/Peutz) ziet hierin een spanningsveld: “Grootschalige proefopstellingen lijken zeer realistisch, maar zijn zo specifiek dat de resultaten lastig reproduceerbaar zijn. Het is zoeken naar een balans: testen die voldoende robuust zijn om de praktijk te benaderen, maar ook herhaald kunnen worden.”

Lichtenberg is kritisch over de manier waarop testresultaten tot stand komen. Leveranciers mogen in veel gevallen zelf beslissen of een testopstelling wordt herhaald of gepubliceerd. “Wetenschappelijk gezien is dat kwetsbaar,” zegt hij. “In andere vakgebieden is het normaal om meerdere tests te doen onder wisselende omstandigheden, zodat je echt weet hoe een materiaal zich gedraagt. Die transparantie ontbreekt hier nog te vaak.”

Jos Lichtenberg, expert Jos Lichtenberg, expert video, interview met Jos Lichtenberg, interview with Jos Lichtenberg, brandveiligheid in de gebouwde omgeving, materiaalkeuze cruciaal voor brandveiligheid van gebouwen, emeritus hoogleraar aan de TU Eindhoven, stills, Netherlands, rw-bnl, nl

Wat verandert er met NPR 6999?

De voorgenomen Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR 6999) introduceert een alternatief voor brandklasse A2 voor hoogbouwgevels vanaf 30/50 meter, op basis van een hiërarchie van middelgrote en grote schaaltesten. Dit kan betekenen dat een minimale eis voor gevelbekleding en isolatiematerialen (zoals bijvoorbeeld brandklasse A2) deels wordt losgelaten, mits uit een test blijkt dat het systeem als geheel voldoende veilig is. Van Herpen plaatst vraagtekens bij de opzet van die hiërarchie: “Er zijn zes niveaus voorgesteld, terwijl je met één of twee duidelijk gedefinieerde testmethoden veel houvast kunt bieden.”

Burghgraef benadrukt dat goede uitvoeringsrichtlijnen minstens zo belangrijk zijn: “Het moet glashelder zijn hoe materialen in de praktijk worden toegepast en geïnstalleerd. Anders ontstaan er sluiproutes: een materiaal kan in theorie voldoen aan de test, terwijl het in werkelijkheid anders is verwerkt. Dan loop je het risico dat de beveiliging minder robuust is dan gedacht.”

Risico’s voor kwetsbare gebouwen

Ook zorginstellingen en andere gebouwen waarin mensen niet snel kunnen evacueren, vragen om een zorgvuldige benadering. “We moeten in ziekenhuizen en verzorgingstehuizen extra zeker zijn dat een brand zich niet razendsnel kan uitbreiden”, stelt Van Herpen. Een strengere aanpak kan volgens hem veel leed voorkomen, zeker bij mensen die minder mobiel zijn en op hulp van derden moeten wachten. Dat impliceert dat er voor dit type gebouwen wellicht andere eisen moeten gelden dan voor standaard kantoor- of woongebouwen.

Ruud van Herpen, expert Ruud van Herpen, expert video, interview met Ruud van Herpen, interview with Ruud van Herpen, brandveiligheid in de gebouwde omgeving, isolatiematerialen spelen een sleutelrol in brandveiligheid gebouwen, brandveiligheidsexpert Ruud van Herpen, TU Eindhoven, stills, Netherlands, rw-bnl, nl

Bredere verantwoordelijkheid

Hendriksen benadrukt dat er veel te weinig wordt stilgestaan bij de financiële en maatschappelijke impact van brand. Iedereen is daarom gebaat bij goede preventie: gebouweigenaren, bewoners, en ondernemers. De kennis van goede preventie is aanwezig bij de Risk Engineers van verzekeraars en makelaars.

Daarnaast speelt bewustwording op de bouwplaats een rol. Volgens Burghgraef is het essentieel dat ‘de juiste materialen op de juiste manier’ worden aangebracht. “In de praktijk staat niet altijd een brandveiligheidsspecialist naast de uitvoerder. Daardoor ontstaan soms onbedoeld zwakke plekken in de constructie, die je pas tijdens een brand ontdekt.”

Arjan Hendriksen, expert Arjan Hendriksen, expert video, interview met Arjan Hendriksen, interview with Arjan Hendriksen, brandveiligheid in de gebouwde omgeving, brandveiligheid gebouwen van essentieel belang, strategic risk engineering expert bij verzekeraar Allianz, stills, Netherlands, rw-bnl, nl

Beter is het om een systeem te ontwerpen dat in álle gevallen voldoende veiligheidsmarge heeft, zodat je ook bij variërende omstandigheden de brandontwikkeling beheersbaar houdt.

Grunde Jomaas

van internationale onderzoeksproject FRISSBE

Meer focus op mensen en samenleving

De vijf experts benadrukken dat de huidige aandacht voor brandveiligheid vaak sterk theoretisch is. Hierdoor dreigt de menselijke maat – en daarmee het belang van bewoners en gebruikers in de praktijk – uit het zicht te raken. “We richten ons te veel op theoretische scenario’s”, aldus Jomaas. “Beter is het om een systeem te ontwerpen dat in álle gevallen voldoende veiligheidsmarge heeft, zodat je ook bij variërende omstandigheden de brandontwikkeling beheersbaar houdt.”

De experts benadrukken dat we moeten leren van lessen uit het verleden, zoals Grenfell. Ook in Nederland zijn er al voorbeelden van (bijna-)incidenten geweest, die volgens Lichtenberg en Burghgraef laten zien dat de risico’s reëel zijn.

Grunde Jomaas, expert Grunde Jomaas, Prof. Grunde Jomaas, expert video, interview met Grunde Jomaas, interview with Grunde Jomaas, brandveiligheid in de gebouwde omgeving, groene transitie vraagt om meer bewustzijn van brandveiligheid, expert brandveilige duurzame gebouwde omgevingen, stills, Netherlands, rw-bnl, nl

Praat mee over de toekomst van brandveiligheid

De komende periode stelt de overheid de definitieve regelgeving op basis van deze NPR 6999 vast. Niet alleen fabrikanten, verzekeraars, onderzoeksinstellingen, overheden maar ook burgers hebben de kans om hun stem te laten horen. De experts in dit artikel roepen iedereen op om te beseffen dat vernieuwing juist kansen biedt voor méér brandveiligheid, zolang deze zorgvuldig wordt getoetst en geïmplementeerd. “Het is juist nu, in deze transitieperiode, dat we de basis moeten leggen voor betrouwbare, brandveilige gebouwen – voor alle generaties die nog komen”, besluit Hendriksen. “Brandveiligheid is meer dan vluchtveiligheid. Brandveiligheid moet ook gaan over behoud van het pand en inhoud, de continuïteit en de maatschappelijke impact ervan.”

Het is juist nu, in deze transitieperiode, dat we de basis moeten leggen voor betrouwbare, brandveilige gebouwen – voor alle generaties die nog komen.

Arjan Hendriksen

van verzekeraar Allianz