Bij een aantal woningen op het laagste punt van de wijk Reutsberg in Heel (gemeente Maasgouw) spoot het rioolwater tijdens zware buien via de toiletten omhoog, terwijl straten en tuinen blank kwamen te staan. Het riool vergroten was geen optie en een regenwaterriool aanleggen te duur. Daarom werd een pilot project gestart waarbij hemelwater werd afgekoppeld en het water bovengronds naar wadi’s geleid waar het kan infiltreren.

Een goed werkende oplossing, behalve op één plek, een wadi aan de Boslaan die als speelveld fungeert. De aanvankelijke wadi-inrichting met lavasteen in de ondergrond bleek niet als voorzien te werken. De grond waarin het opgevangen water moest worden geïnfiltreerd, bleek verzilt waardoor in natte perioden nauwelijks water werd opgenomen. Het speelveld stond regelmatig onder water en moest op zeker moment om veiligheidsredenen zelfs met hekwerk worden afgezet. Een onacceptabele situatie, temeer omdat de klankbordgroep bij de start van het project het speelveld had aangemerkt als belangrijke sociale plek voor de buurt. Er moest dus een oplossing komen om de functies van speelveld en waterberging op deze plek te verenigen. 

Werkbare oplossing

Daniëlla Houben, beleidsmedewerker Civiel bij de gemeente: “We kunnen op deze locatie niet de diepte in omdat het een grondwaterbeschermingsgebied is waar we maximaal drie meter onder het maaiveld mogen werken. Dat beperkte ons nogal, want we moesten hier wel 500 m3 water kwijt kunnen. Samen met Ria Smits, mijn collega van rioolbeheer, ben ik de mogelijkheden gaan onderzoeken. Uiteindelijk bleek Rockflow een  werkbare oplossing, want het biedt enorm veel berging, je kunt vrij dicht onder het maaiveld blijven en het is eenvoudig in te richten en aan te passen. Bovendien is het onderhoudsvriendelijk en nauwelijks gevoelig voor verstoppingen. Ook dat laatste was van belang want de locatie grenst aan een bosrand, waar je te maken hebt met veel bladafval en zand”.

Rockflow is een watermanagementsysteem dat snel en effectief grote hoeveelheden regenwater in stedelijke gebieden kan bufferen. Het innovatieve systeem wordt toegepast onder bebouwde oppervlakken zoals pleinen, wegen, straten en bedrijventerreinen die bij hevige regenval te maken hebben met hevige wateroverlast. Het systeem wordt ook gebruikt voor het bufferen en afvoeren van regenwater in wadi's. Rockflow bestaat uit slanke (standaardelement 100 x 120 x 15 cm), lichte (minder dan 20 kg) steenwolelementen, die 95% van hun volume in regenwater kunnen opnemen. Van daaruit kan het water infiltreren in de grondlaag of worden afgevoerd naar het riool of oppervlaktewater. 

Budget

In de eerdere fasen van het Reutsberg-project was het beschikbare budget goeddeels verbruikt, dus er moesten extra gelden worden vrijgemaakt. In de onderzoeksfase naar een werkend systeem werd daarom met grote regelmaat overlegd met de verantwoordelijke wethouder. Houben: “We zijn laagje voor laagje gaan afpellen. Wat zijn de gevolgen als we niets doen? Wat als we alleen maatregelen nemen binnen het budget? Wat kost het om het echt goed te doen? Het meest simpele zou zijn om het speelveld vol te storten met zand, maar dan zou je vijfhonderd kuub waterberging kwijt zijn,  zou het water bij de woningen onderaan de helling weer zware overlast veroorzaken en zou het doel van het hele project voorbij zijn geschoten. Het was in feite een proces van eliminatie, waarbij uiteindelijk de juiste oplossing overbleef. Met het nieuwe systeem hebben we de capaciteit bovendien met 65% vergroot en, het is nu berekend op buien van 50 mm, in plaats 30 mm, zoals in de oorspronkelijke opzet. Door al die argumenten kregen we uiteindelijk het benodigde aanvullende budget.” 

1/1

Bouwteam

Nadat de initiële keuze was gemaakt werd een soort bouwteam samengesteld met naast Houben en Smits adviseurs van Ingenieursbureau Kragten en van leverancier Rockflow en Hans van der Sligte als toezichthouder van de gemeente. Houben: “Dat werkt prima; je bekijkt het probleem en de oplossing vanuit alle standpunten en optimaliseert het ontwerp op basis daarvan. Het motto van onze gemeente is SAMEN DOEN met LEF! en er was zeker lef voor nodig om voor zo’n innovatief systeem te kiezen waarmee nog niet op heel veel plaatsen ervaring was opgedaan. Maar in het team hebben we heel kritisch bekeken wat de risico’s zijn en hoe je die kunt voorkomen. Bovendien heeft Lapinus heel veel onderzoek laten doen, dus ook de meest kritische vragen die we hadden werden gefundeerd beantwoord en onderbouwd met onderzoeksresultaten; dat geeft vertrouwen en dan valt het met dat lef ook wel weer mee.”

De praktijk

Het uiteindelijke systeem bestaat uit Rockflow® elementen die geplaatst werden op een 10 cm dikke laag van het bestaande lava gesteente en afgedekt met 30 cm aarde (“dezelfde grond die voor voetbalvelden wordt gebruikt”). Het water wordt in het systeem gevoerd met een ondergrondse toevoerleiding met een twintigtal interne aansluitingen die het water in de steenwolelementen brengen. Door zwaartekracht lopen de blokken langzaam  leeg in de lava ondergrond, waarin drainageleidingen liggen die afwateren op het riool. Terugslagkleppen zorgen ervoor dat er geen vuil water vanuit het riool in het systeem komt. Voorwaarde van de klankbordgroep was dat het systeem niet meer bovengronds zou vullen, vandaar de ondergrondse toevoerleiding die wordt gevoed vanuit de straatgoten. De toevoerleiding loopt door het midden van de voorziening en begint en eindigt met inspectieputten van waaruit de leiding zo nodig kan worden doorgespoten. Houben: “Waarschijnlijk zal dat niet nodig zijn. Als er bladafval in de leiding komt blijft met meestal beperkt tot de eerste paar meter en het meeste vergaat vanzelf. Bovendien zijn de interne aansluitingen op de halve hoogte van de toevoerleiding aangebracht, dus zelfs als die halfvol zou liggen heeft het nog geen effect op de capaciteit.”

Flexibel

Een groot voordeel van Rockflow® is de flexibiliteit van het systeem. De steenwolelementen kunnen zonder verlies aan effectiviteit worden doorgezaagd of geboord, waardoor bestaande leidingen in de grond eenvoudig kunnen worden omzeild of geïntegreerd. Zelfs de wortelstelsels van de imposante bomen op het terrein konden gemakkelijk worden omzeild. Houben: “In dit geval was supervisor Van der Sligte ook de aannemer en aangezien hij alle voorbereidende sessies had bijgewoond, kende hij alle mogelijkheden en beperkingen ten volle. Hierdoor kon hij ter plekke beslissingen nemen, zoals het inkorten van een deel als er een boom werd aangetroffen of het verlengen van een ander deel. Ook als er op een later tijdstip een kabel of leiding verwijderd moest worden, was dit mogelijk zonder enig effect op de performance. Het is eigenlijk een enorme spons die niet erg foutgevoelig is. Ook het feit dat er tractoren overheen moesten voor het onderhoud van de bomen was belangrijk. Ria Smits: “Bij een project als dit kijken we altijd goed naar de managementaspecten, zoals die in jaren worden gemeten.”

Communicatie

Een van de belangrijkste succesfactoren bij het hele project was communicatie. Binnen de projectpartijen maar vooral ook met de klankbordgroep. Smits: “Je gaat iets veranderen in de wijk en op dat moment ontstaat er altijd weerstand. Daar moet je nooit lichtvaardig mee omspringen. We hebben daarom meteen in het begin een klankbordgroep geïnitieerd. Wij kunnen heel mooie plannen bedenken, maar uiteindelijk zijn het de buurtbewoners die er gebruik van maken of de gevolgen ondervinden. De klankbordgroep heeft ons met name bovengronds geholpen door mee te denken hoe het werkt in de wijk over wat kan en wat niet.” Inmiddels heeft het systeem de eerste zware regenbuien succesvol gebufferd en staat in Maasbracht een nieuwe voorziening op stapel. Houben: “We hebben in het hele proces dan steeds om meer  informatie en onderbouwingen gevraagd om ons ervan te overtuigen dat het niet enkel een mooi verhaal is. Uiteindelijk hebben we voor deze locatie een mooie oplossingen gekregen die ook goed functioneert. Pilot geslaagd.” 

Beleef Rockflow - tijdens een Lunch & Learn sessie of projectbezoek