Droog wordt droger en nat wordt natter. Kort door de bocht zijn dit de veranderingen voor mens en natuur als gevolg van de klimaatverandering. Binnenstedelijk betekent dit dat de overlast kan bestaan uit ondergelopen straten en kelders door intense regenbuien, maar bijvoorbeeld ook overlast door een te snel of te veel stijgend waterpeil, doordat hemelwater via riolering rechtstreeks wordt afgevoerd naar het oppervlaktewater.

De gemeente Amsterdam en Waternet hebben het platform ‘Amsterdam Rainproof’ opgezet met als doel om Amsterdam bestand te maken tegen de steeds vaker voorkomende hoosbuien. Waternet is onder andere verantwoordelijk voor de kringloop van hemel- en afvalwater in Amsterdam.

Het beter klimaatbestendig maken van de stad was ook een van de uitdagingen binnen het project ‘Huisvesting bijzondere groepen’ in Amsterdam. Bij deze opdracht verzorgt Iv-Infra de engineering van het bouw- en woonrijp maken van diverse locaties binnen de gemeentegrenzen om woonruimte voor een periode van maximaal 10 jaar te realiseren. Elke locatie is hierbij een project op zich, waarbij Iv-Infra het ontwerp nauw afstemt met onder andere de gemeente, de nutsbedrijven, de woningbouwcoöperaties, de bouwaannemer van de tijdelijke woningen en de civiele aannemer die de inrichting van de openbare ruimte verzorgt.

Bijzonderheden en uitdagingen

Daarnaast heeft elke locatie zo zijn bijzonderheden en uitdagingen. Zo was op de locatie ‘Kruislaan’ - een voormalig sportveld bij de sportclub Zeeburgia - een van de uitdagingen het verzorgen van watercompensatie ten behoeve van de toename van het dak- en verhardingsoppervlak. Omdat hemelwater door deze toename niet meer in de bodem kan wegzakken, kan het wateroverlast of overbelasting van het oppervlaktewateren/ of rioleringssysteem veroorzaken. Derhalve staat in de keur van Waternet dat er voor elke 1.000 m2 toename aan verhard oppervlak, minimaal 70 m3 hemelwaterberging gecreëerd dient te worden ter compensatie. Deze eis is behoorlijk strenger dan de maatgevende bui T10 die, volgens de Leidraad riolering, statistisch gezien eens in de 10 jaar valt. De reden hiervoor is dat Waternet robuuste voorzieningen en maatregelen in de stad wil implementeren, die voorbereid zijn op de toekomst met een veranderend klimaat.

Ondergrondse oplossing

Iv-Infra heeft diverse varianten beschouwd en elke variant had voor- en nadelen ten opzichte van verschillende factoren als ruimtebeslag, kosten, onderhoud en complexiteit. Gezien de beperkte ruimte was het bovengronds opvangen van hemelwater of het vergroten van het oppervlaktewater geen optie. Bij waterdoorlatende verharding was het benodigde intensieve onderhoud een te groot nadeel en het opvangen en tijdelijk bergen van water op het dak van het gebouw was financieel niet haalbaar, aangezien hiervoor te veel aanpassingen aan de tijdelijke woningen nodig waren. De oplossing moest dus ondergronds gezocht worden. Er is uiteindelijk gekozen voor een ondergronds bergingssysteem, waarbij het water infiltreert in de bodem. Dit was het best passende systeem, rekening houdend met de benodigde capaciteit en de grondwaterstand.

Daarnaast heeft elke locatie zo zijn bijzonderheden en uitdagingen. Zo was op de locatie ‘Kruislaan’ - een voormalig sportveld bij de sportclub Zeeburgia - een van de uitdagingen het verzorgen van watercompensatie ten behoeve van de toename van het dak- en verhardingsoppervlak. Omdat hemelwater door deze toename niet meer in de bodem kan wegzakken, kan het wateroverlast of overbelasting van het oppervlaktewateren/ of rioleringssysteem veroorzaken. Derhalve staat in de keur van Waternet dat er voor elke 1.000 m2 toename aan verhard oppervlak, minimaal 70 m3 hemelwaterberging gecreëerd dient te worden ter compensatie. Deze eis is behoorlijk strenger dan de maatgevende bui T10 die, volgens de Leidraad riolering, statistisch gezien eens in de 10 jaar valt. De reden hiervoor is dat Waternet robuuste voorzieningen en maatregelen in de stad wil implementeren, die voorbereid zijn op de toekomst met een veranderend klimaat.

Robuuste & toekomstbestendige oplossing

Naast het ‘rainproof’ maken van de stad, draagt Amsterdam duurzaamheid ook hoog in het vaandel. Het ondergrondse systeem diende dan ook duurzaam geproduceerd te worden en na een periode van 10 jaar liefst weer volledig herbruikbaar te zijn; cradle to cradle. Het Rockflow watermanagementsysteem sloot hier perfect bij aan. De basis van het systeem bestaat uit steenwolelementen met een zeer groot vermogen om water te absorberen en te bergen. Steenwol is een natuurlijk materiaal, gemaakt van basalt, dat op een duurzame manier wordt geproduceerd. Daarnaast is het volledig recyclebaar.

Het grote voordeel ten opzichte van een traditioneel kunststof of betonnen infiltratiesysteem, is dat het Rockflow systeem gemakkelijk aangepast kan worden. Indien er bijvoorbeeld in de toekomst wordt besloten dat er in de binnentuin van het gebouw, de locatie van het bergingssysteem, een gat gegraven dient te worden ten behoeve van de aanplant van een boom, dan levert dat geen probleem op. Ondanks dat een deel van de steenwol weggenomen wordt, blijft het systeem als geheel intact, zij het met een iets verminderde capaciteit. Tevens kunnen er kabels doorheen geschoten worden, mocht dat nodig zijn. Bij een kunststof krattensysteem, bestaat de kans dat door het gat in geodoek zand inspoeling kan optreden met eventuele verzakkingen tot gevolg. Het is een robuuste, toekomstbestendige oplossing, ongeacht wat de plannen zijn en welke plannen er nog ontwikkeld worden. Daarnaast zijn de elementen licht van gewicht en eenvoudig te installeren. En ondanks dat het lichtgewicht elementen zijn, kunnen ze - met de juiste gronddekking - wel zwaar belast worden. Bij het project ‘Kruislaan’ wordt er een binnentuin gecreëerd bovenop de steenwolelementen.

Het Rockflow-systeem

Via een leidingstelsel stroomt het water vanaf diverse kolken en goten naar het onderste deel van de steenwolelementen. Terwijl de holle ruimte tussen de steenwolvezels van onderaf gevuld wordt met water, wordt de lucht bovenin via ontluchtingsleidingen verdreven. De elementen nemen in enkele minuten circa 95% van hun volume aan water op, zelfs bij lage druk. Dit komt mede door de doorvoersnelheid van het water in de steenwolelementen van ongeveer 200 meter per dag. Het systeem kan zo ontworpen worden dat het binnen 24 uur weer geheel geledigd is en beschikbaar is voor de volgende regenbui.

Pilotproject

Het is het eerste Rockflow-systeem dat in Amsterdam wordt toegepast en wordt daarom gezien als een pilotproject. Ondanks dat er in Nederland nog geen langjarige ervaringen zijn met dergelijke systemen, waren projectleider Cees Voorburg en geohydrologe Baukje Dijkstra van het ingenieursbureau van de gemeente Amsterdam toch overtuigd van de voordelen van het product en het systeem. Met name ook, omdat in gebieden met intensief grondgebruik moet worden gezocht naar het combineren van gebruiksfuncties, in dit geval wateropslag en binnentuin.

Beleef Rockflow - tijdens een Lunch & Learn sessie of projectbezoek